Skala dezadaptacyjnego marzycielstwa, MDS

Skala dezadaptacyjnego marzycielstwa (Maladaptive Daydreaming Scale) została opracowana przez Somera i wsp. W 2016 roku. MDS została przetłumaczona na 39 języków, ale przeprowadzono walidację tylko siedmiu wersji językowych: arabskiej, francuskiej, hebrajskiej, węgierskiej, włoskiej, tureckiej i polskiej.

MDS jest kwestionariuszem samoopisu, który pozwala ocenić nasilenie dezadaptacyjnego marzycielstwa. Badany jest proszony o ocenę różnych aspektów doświadczeń związanych z marzycielstwem oraz z jego wpływem na codzienne funkcjonowanie. Odpowiedzi są oceniane w 11-punktowej skali, od 0% do 100%. Całkowity wynik jest obliczany jako średnia. W zależności od badania punkt odcięcia dla dezadaptacyjnego marzycielstwa wynosił od 25 do 51. W polskiej wersji skali przyjęto za punkt odcięcia wynik 42. W polskim tłumaczeniu przygotowano wersję pełną 16-itemową oraz krótką, obejmującą 5 pozycji. Krótka wersja okazała się lepiej różnicować między klinicznym a nieklinicznym nasileniem dezadaptacyjnego marzycielstwa.  Obie można znaleźć w zakładce NARZĘDZIA DIAGNOSTYCZNE na www.traumaidysocjacja.pl

Dezadaptacyjne marzycielstwo

W świetle klasycznych teorii psychologicznych fantazjowanie jest naturalnym zjawiskiem , które wspiera rozwój człowieka. Według Winnicotta (1971), użycie obiektów przejściowych (ssanie z kciuka, koc) i fantazjowanie pozwalają dzieciom internalizować swoich opiekunów i radzić sobie z separacją. Piaget (1913) podkreśla, że ​​użycie fantazji i symboliki (np. gałąź jako magiczna różdżka) pomaga dzieciom rozwijać funkcje poznawcze i eksperymentować z różnymi rolami (rodzic, policjant, złodziej). W wieku dorosłym fantazjowanie może sprzyjać planowaniu i osiąganiu celów. Teorie te podkreślają pozytywne aspekty fantazjowania i stanowią przeciwwagę dla poglądów Freuda (2008), który głównie uważał je za sposób za sposób rozwiązanie podstawowych konfliktów i rekompensatę niezaspokojonych potrzeb. Przykładami są fantazje wielkościowe odnośnie sławy i podziwu innych ludzi, przez osoby czujące się niekompetentne lub nieistotne. Takie strategie mogą pomóc im chronić ich wizerunek i zapewnić pocieszenie, służąc w ten sposób emocjonalnej regulacji (Pietkiewicz i in., 2018).

Jednakże marzycielstwo może być stosowane nadmiernie (czasem wiele godzin dziennie) lub kompulsywnie i stać się dezadapatcyjne. Somer (2002) zdefiniował dezadaptacyjne marzycielstwo (maladaptive daydreaming, MD) jako „obszerną aktywność fantazjowania, która zastępuje interakcję człowieka i/lub zakłóca się funkcjonowanie akademickie, interpersonalne lub zawodowe ”(s. 199). Soffer-Dudek i Theodor-Katz (2022) twierdzą, że obecnie jest ponad 100 000 osób, które samodzielnie zdiagnozowały się jako fantazjujące w sposób dezadaptacyjny (Maladaptive Daydreamers, MDRS). Ich badanie epidemiologiczne sugerowało prawdziwą częstość występowania 2,5% w populacji Izraela. Biegelsen i Schupak (2011) zaobserwowali że ludzie używający fantazjowania w kompulsywny sposób mieli problemy z kontrolowaniem czasu spędzonego na marzeniach na jawie i doświadczali wiele wstydu i zmartwienia odnośnie wpływu tego na ich życie społeczne. MDRS mogą oddawać się fantazjowaniu przez długie godziny i doświadczać irytacji, jeśli coś im je zakłóca. Może to prowadzić do zaniedbania obowiązków, konfliktów interpersonalnych i unikanie wyzwań w realnym życiu.

Chociaż niewiele badań dotyczy MD w populacjach klinicznych, to niektóre badają pod tym katem pacjentów z diagnozą depresji, lęku, ADHD, PTSD, zaburzeń osobowości, zaburzeń psychotycznych, zaburzeń dysocjacyjnych i uzależnienia od internetu, pornografii lub grania (Somer, 2002; Sharma i Mahapatra, 2021; Pietkiewicz i in., 2018; Ross, West i Somer, 2020; Theodor-Katz i in., 2022). Pietkiewicz i in. (2018) podkreślają, że samo MD ma cechy uzależnienia behawioralnego. Jest to ważne w praktyce klinicznej, ponieważ używanie fantazjowania w uzależniający sposób może zakłócać leczenie podstawowego zaburzenia, z jakim pacjent zgłasza się do terapii.  Według Freimuth i in. (2008), klinicyści często pomijają uzależnienia behawioralne towarzyszące innymi zaburzeniami psychicznymi co komplikuje trafność oceny klinicznej i negatywnie wpływa na efekty leczenia.  Do tej pory brak jest badań odnośnie znaczenia dezadaptacyjnego marzycielstwa dla rokowania w leczeniu innych zaburzeń psychicznych, jednak istnieją przesłanki, że podobnie jak każde uzależnienie behawioralne pogarszać może ono wyniki tego leczenia.

Aby zmierzyć ten konstrukt, Somer i in. (2016) opracowali Skalę Dezadaptacyjnego Marzycielstwa (MDS). MDS została przetłumaczona na 39 języków, ale walidowano tylko siedem wersji językowych: arabską, francuską, hebrajską, węgierską, włoską, turecką i polską.

Superwizje w PROGRAMIE CERTYFIKACYJNYM

Elementem PROGRAMU CERTYFIKACYJNEGO są superwizje podejmowanych przez terapeutę działań diagnostycznych wobec pacjentów z zaburzeniami związanymi z traumą. Z pewnym opóźnieniem, ale jednak już wkrótce, organizowane będą superwizje online w małych grupkach. Osoby zarejestrowane w PROGRAMIE CERTYFIKACYJNYM otrzymają powiadomienie mailowe odnośnie terminów.

Aby przygotować się do udziału w superwizji należy spełnić dwa poniższe warunki:

A) ukończone SZKOLENIE PODSTAWOWE (realizowane pod nazwą DIAGNOZA ZABURZEŃ DYSOCJACYJNYCH: WARSZTAT TADS-I)

B) przygotowanie opisu pacjenta (uwzględniającego co najmniej podpunkt 1 i 2).

1. wywiad ogólny (kierując się wskazówkami zawartymi w załączniku nr 1
2. testy przesiewowe w kierunku zaburzeń dysocjacyjnych (TEC, DSS lub DESR / A-DES / CDC, SDQ-20) wypełnione przez pacjenta i omówione z nim w celu uzyskania konkretnych przykładów objawów, które zgłasza
3. wywiad TADS-I: przedstawienie informacji zabranych w trakcie wywiadu i uporządkowanych według poszczególnych profilów objawów według załącznika nr 2. Do tego celu może być przydatne użycie algorytmu oceny objawów w każdym profilu objawowym (załącznik nr 3), w którym wymienione są numery pytań odnoszących się do objawów charakteryzujących dany profil

Inwentarz objawów dysocjacyjnych u dziecka

Child Dissociative Checklist, CDC

Inwentarz objawów dysocjacyjnych u dziecka (Child Dissociative Checklist, CDC) został stworzony z myślą o badaniu przesiewowym dzieci pod kątem objawów dysocjacyjnych na podstawie obserwacji opiekuna (Putnam, Helmers & Trickett, 1993). W kolejnych latach dokonywano modyfikacji inwentarza (Putnam & Peterson, 1994), a obecnie używana jest wersja 3.0.

Inwentarz wypełniany jest przez osobę, która zna dziecko i obserwuje jego zachowania: rodzica, opiekuna lub nauczyciela. Wypełnienie polega na określeniu prawdziwości (adekwatności) każdego stwierdzenia w odniesieniu do dziecka. Odpowiedzi udzielane są w odniesieniu do okresu ostatnich 12 miesięcy na 3-stopniowej skali Likerta:

0=nieprawdziwe
1=częściowo lub czasami prawdziwe
2=bardzo trafne/ prawdziwe

Inwentarz obejmuje 20 sformułowań, a ostateczny wynik uzyskuje się po prostym zsumowaniu punktów z każdej odpowiedzi. Punkt odcięcia dla zaburzeń dysocjacyjnych na podstawie badań w Stanach Zjednoczonych wyniósł ≥12. Inwentarz stosowany jest dla dzieci w wieku 4-14 lat.

Dzieci z rozpoznaniem DID uzyskiwały średni wynik 24,5 (SD 5,2), dzieci z rozpoznaniem innych złożonych zaburzeń dysocjacyjnych (DDNOS) 16,8 (SD 4,7), natomiast dziewczynki z nadużyciem seksualnym, ale BEZ zaburzeń dysocjacyjnych uzyskiwały średni wynik 6 (SD 5,2). Grupa kontrolna uzyskiwała średni wynik 2,3 (SD 2,3).

Inwentarz w polskim tłumaczeniu wkrótce będzie dostępny na www.traumaidysocjacja.pl w zakładce NARZĘDZIA.

LITERATURA

Putnam, F. W., Helmers, K., & Trickett, P. K. (1993). Development, reliability, and validity of a child dissociation scale. Child Abuse & Neglect, 17(6), 731-741.

Putnam, F. W., & Peterson, G. (1994). Further validation of the Child Dissociative Checklist. Dissociation: Progress in the dissociative disorders.

Wherry, J., Neil, D., & Taylor, T. (2009). Pathological Dissociation as Measured by the Child Dissociative Checklist. Journal of Child Sexual Abuse, 18(1), 93–102. doi:10.1080/10538710802584643

Konferencja ESTD w Rzymie 24-26.10.2019

W dniach 24-26 października 2019 odbyła się w Rzymie kolejna, siódma już konferencja Europejskiego Towarzystwa Traumy i Dysocjacji. Bogaty program obejmował warsztaty przedkonferencyjne (Suzette Boon, Anabel Gonzalez, Luca Ostacoli oraz Renee Potgieter Marks), wystąpienia głównych prezenterów oraz łącznie 5 sesji, a w każdej z nich dziesięć równoległych sympozjów do wyboru. Szczegółowy program jest dostępny tutaj: https://www.fullday.com/wp-content/uploads/2019/10/Legacy-of-Trauma-PROGRAM-X-WEB-FINAL.pdf

Spośród głównych prezenterów Kathy Steele mówiła o rozwoju terapeuty i trudnościach, jakie napotyka na różnych etapach tego procesu, o nieuniknionych rozczarowaniach i ograniczeniach zawodu terapeuty oraz potencjalnych szkodach wynikających z ciągłego obcowania z cierpieniem innych ludzi – pacjentów. 

Martin Dorahy przedstawiał swoją pracę nad funkcjonowaniem pamięci w dysocjacyjnym zaburzeniu tożsamości („inter-identity amnesia”), szczególnie w odniesieniu do wstydu. Artykuł nawiązujący do tego można znaleźć tutaj: https://www.researchgate.net/publication/328437001_Transfer_of_Episodic_Self-Referential_Memory_Across_Amnesic_Identities_in_Dissociative_Identity_Disorder_Using_the_Autobiographical_Implicit_Association_Test

W kolejnym dniu konferencji Benedetto Farina prezentował neurobiologiczny wkład w rozumienie zjawisk dysocjacyjnych i starał się zdefiniować je w odniesieniu do połączeń w obrębie struktur mózgowych (głównych sieci: DMN-Default Mode Network, ECN-Executive Control Network i SN-Salience Network). Wskazywał, że wg badań z ostatnich lat doświadczenia urazowe mają istotny wpływ na rozwijanie się połączeń w obrębie tych sieci, w szczególności DMN, co przekłada się na psychopatologię w późniejszym funkcjonowaniu. Benedetto Farina jest współautorem książki wydanej po polsku
http://www.fundacjaprzyjacielemartynki.pl/nasze-publikacje/117-g-liotti-b-farina-traumatyczny-rozwoj.html

Ostatni z głównych prezenterów, Ellert Nijenhuis, prezentował rozwiniętą przez siebie metodę psychoterapii zaburzeń związanych z traumą. Jest on współautorem teorii strukturalnej dysocjacji oraz pionierem w badaniach nad dysocjacją somatoformiczną. 

Spośród innych interesujących wystąpień jedna z głównych postaci zajmujących się zaburzeniami dysocjacyjnymi u dzieci Renee Potgieter Marks prezentowała problemy związane z oporem w terapii małych dzieci z doświadczeniem traumy i sposobami  rozumienia go i radzenia sobie z nim. W nadchodzącym roku planowana jest w Katowicach konferencja z jej udziałem i towarzyszącym warsztatem dotyczącym diagnozy zaburzeń dysocjacyjnych u dzieci.

Ponadto prezentowany był panel dotyczący dezadaptacyjnego marzycielstwa (maladaptive daydreaming) – nowo opisywanego zaburzenia, nad którego badaniem zespół z Polski ma swój wkład https://www.researchgate.net/publication/327011559_Maladaptive_daydreaming_as_a_new_form_of_behavioral_addiction W panelu brali udział Eli i Liora Somer, Adriano Schimmenti, Colin Ross, Alexandra Sandor, Igor Pietkiewicz i Anna Bańbura.

W trakcie konferencji zapowiedziano już kolejną, która odbędzie się za dwa lata w Manchester. Jednak już za rok we wrześniu, pod patronatem ESTD odbędzie się konferencja w Katowicach, której tematem będą zaburzenia związane z traumą w kontekście dzieci, młodzieży i rodziny.

„Rozmawianie o traumie w psychozie”

warsztat przedkonferencyjny 21 konferencji ISPS w Rotterdamie (International Society for Psychological and Social Approaches to Psychoses, w Polsce funkcjonujące jako Polskie Towarzystwo na rzecz Psychologicznego i Społecznego Podejścia do Psychoz, PTP SPP)

Warsztat przedkonferencyjny prowadzony przez dr Amy Hardy, psychologa klinicznego z Londynu poruszał różne zagadnienia dotyczące uwzględniania doświadczeń urazowych w wywiadzie i leczeniu pacjentów z zaburzeniami psychotycznymi. Wprowadza pojęcie „opieki uwzględniającej traumę” (ang. trauma-informed care), czyli takich zasad organizacyjnych, które uwzględniają możliwość, że osoby korzystające z opieki medycznej niosą ze sobą bagaż doświadczeń urazowych stanowiących problem nie tylko w kontekście zaburzeń psychicznych, ale również wszelkich innych form oddziaływań medycznych. Wyrażać się to może np. w możliwości wyboru płci osoby wykonującej niektóre świadczenia (w przypadku kogoś, kto doświadczył przemocy seksualnej), przewidywania, że niektóre sytuacje (np. znieczulenie ogólne w czasie zabiegu chirurgicznego lub leczenie stomatologiczne) mogą wiązać się dla niektórych osób z re-traumatyzacją itp. Klip edukacyjny na ten temat:
https://www.youtube.com/watch?v=r_yH3TrUpLo (po angielsku).

W czasie warsztatu omówiono również kwestię ogólnie gorszych wyników leczenia pacjentów z psychozą ORAZ współwystępującym PTSD, a także jakie mechanizmy pośredniczą w tej zależności. Biorąc to pod uwagę wydaje się, że omawianie objawów PTSD w wywiadzie z pacjentami z psychozą powinno stać się standardem, jednak istnieją różne powody pomijania ich przez diagnozujących klinicystów. W pilotażowym badaniu analizującym tę kwestię jedynie 11% pacjentów spotkało się w wywiadzie z pytaniami o doświadczenia urazowe, a tylko 7% oceniano pod kątem objawów PTSD.

W takiej sytuacji zalecane jest stosowanie kwestionariuszy przesiewowych jako ułatwiających podjęcie rozmowy na temat doświadczeń urazowych w sposób wzbudzający w nadmierny sposób wspomnień i towarzyszących emocji. Autorka opracowała wraz ze swoim zespołem kwestionariusz dostosowany do pacjentów z psychozą pod takim względem, że uwzględnia również samą chorobę oraz leczenie jako źródło doświadczeń urazowych.