Wszystko, co należy wiedzieć o skali DES

Jedną z najpopularniejszych skal przesiewowych do badania objawów dysocjacyjnych jest Skala Doświadczeń Dysocjacyjnych (Dissociative Experiences Scale), stworzona w latach ’80 XX wieku. Korzystając z niego należy mieć na uwadze kilka kwestii.

Po pierwsze skala ta oparta jest ona na założeniu kontinuum objawów dysocjacyjnych (tzn. objawy dysocjacyjne występują w populacji osób zdrowych oraz z zaburzeniami, a różnią się jedynie nasileniem), co pozostaje kwestią pewnego sporu pomiędzy klinicystami europejskimi i amerykańskimi. Tradycja europejska zakłada że objawy występujące u osób z zaburzeniami dysocjacyjnymi mają inną jakość niż te, które zdarzają się u osób zdrowych i że różnica nie jest tylko w nasileniu lub częstości. Na fali dyskusji nad tą kwestią wybrano te pozycje skali DES, które są najsilniej związane z patologiczną dysocjacją i stworzono z nich skróconą skalą obejmującą 8 pytań i nazwano DES-Taxon (DES-T). Ta wersja skali ma specyficzność i czułość zbliżoną do pełnej skali.

Po drugie, jest to skala, która bada jedynie tzw. objawy psychoformiczne czyli wiązane ze zjawiskami psychicznymi. Autorzy holenderscy pod koniec lat ’90 XX wieku podnosili znaczenie objawów dysocjacji somatoformicznej jako silnie związanej z zaburzeniami pourazowymi i bardziej dla nich specyficznej. Wyrazem tej linii myślenia jest kwestionariusz SDQ-20, który dostępny jest w wersji polskiej i uzyskał walidację w polskiej populacji. Więcej na ten temat TUTAJ

Po trzecie, oryginalny system odpowiedzi nie był zbyt precyzyjny, gdyż prosił o określenie w jakim stopniu (w zakresie 0-100%) dane doświadczenie odnosi się do danej osoby, co mogło odnosić się zarówno do częstości, jak i nasilenia. Suma tak ustalonych procentów podzielona przez liczbę pytań (28) dawała wartość liczbową, a punkt odcięcia dla klinicznego nasilenia objawów dysocjacyjnych ustalono na 24. W późniejszym czasie pojawiły się warianty stosujące bardziej precyzjne odpowiedzi na pytania, odnoszące się do częstotliwości i wersja ta została nazwana DES-Revised (DES-R). Mimo, że autorki nie opublikowały ostatecznie tej wersji, to została ona przyjęta w polskiej wersji skali (DES-R PL).

Polska wersja, dostępna w formacie pdf w STREFIE PROFESJONALISTY na www.traumauidysocjacja.pl , a w formacie elektronicznym w serwisie e-psyche.eu posługuje się więc systemem odpowiedzi punktującym częstotliwość danego objawu od „a) nigdy” (=0 punktów) do „h) raz dziennie i częściej” (=7 punktów). Wynik jest sumą tak obliczonych punktów. Punkt odcięcia dla klinicznego nasilenia objawów to >71 punktów. W podobny sposób oblicza się wyniki w polskiej wersji skali DES-R Taxon, a punktem odcięcia jest wynik >16 punktów.

Mimo dobrych właściwości psychometrycznych wydaje się, że istotnym elementem korzystania z DES-R jest jakościowe omówienie pytań, w których pacjent  zadeklarował istotną częstość danego doświadczenia. Polega to na poproszeniu o podanie przykładu danej sytuacji, jej okoliczności i szczegółów doświadczenia, co pozwoli mieć wyobrażenie, że charakter tego doświadczenia faktycznie przynależy do patologicznej dysocjacji.

Skala DES-R została przebadana w populacji polskiej, a artykuł na ten temat jest obecnie w druku i wkrótce będzie dostępny dla zainteresowanych.